Tanıdık Bir Koku Duyunca Hafızamızda Canlanan Anıların Aslında Bilimsel Bir Açıklaması Var!
Bazı insanlarda ‘koku hafızası’ kimisine göre daha fazla olur. Bunun esas sebebi aslında psikolojik bir etkiye dayanıyor: Proust Etkisi.
Sizde de bu etki var mı gelin birlikte bakalım.
Kokular, sandığımızdan çok daha fazla bizi etkiliyor.
Bu etki, Marcel Proust’un “Kayıp Zamanın İzinde” adlı eserinde ünlü madlen kurabiyesi sahnesiyle öne çıktı. Proust, ana karakterinin bir kekin tadını almasıyla geçmişteki anılara daldığını gösterirken “Proust etkisi” adını verdiği bir olguyu da literatüre kazandırdı.
Proust etkisi, aslında kısaca duyusal uyarıcılara maruz kaldığımızda geçmiş deneyimlerimizin canlanmasını ifade ediyor. Özellikle kokular, diğer duyularımıza göre daha güçlü bir şekilde hafızamıza kazınabilir. Bilimsel araştırmalar, kokunun beyindeki limbik sistem aracılığıyla hipokampüs ve amigdala gibi uzun süreli bellek merkezlerini etkilediğini gösteriyor.
Bu nedenle tanıdık bir koku, aniden geçmişteki bir anıyı bize hemen hatırlatıyor.
2021’de bu konuyla ilgili yapılan bir çalışmada, kokunun hipokampüste bulunan konum hücrelerini aktifleştirerek uzun süreli hafıza ve yön bulma yeteneğimizi doğrudan etkileyebildiğini ortaya koydu.
Bu bulgular, kokunun sadece duygusal değil; aynı zamanda fiziksel mekân algımızı da etkileyebileceğini gösteriyor.
Burnumuza ulaşan kimyasal partiküller, özel nöronlar aracılığıyla talamusa iletiliyor ve buradan da doğrudan koku merkezine yönlendiriliyor.
Bu merkez, diğer duyularımızın aksine doğrudan hafıza merkezimiz olan hipotalamusla bağlantılıdır. Dolayısıyla bir kokuyu algıladığımızda, eski anılarımız maalesef ki canlanmadan edemiyor.
